De doneerring, een veelbelovend initiatief wat zich vanuit Duitsland naar Nederland heeft verspreid, is genesteld in vele harten. Het is dan ook een nobel streven: Het voorkomen van nog meer zwerfafval en tegelijkertijd zorgen voor de medemens. 
De doneerring (er zijn vele varianten) is een ring wat aan verschillende soorten afvalbakken en lantaarnpalen kan worden bevestigd, zodat er kleine plastic flesjes en blikjes in achtergelaten kunnen worden.
Diegenen die zich hiermee een wat ruimere beurs kunnen verschaffen, door het statiegeld, wat sinds kort hierop wordt geheven, te verzilveren, hebben zo directe toegang tot de flesjes en nu ook de blikjes, zonder de afvalbakken open te hoeven breken of erin te gaan wroeten.
Naast de grote groep dak- en thuislozen, zijn er ook vele anderen die verzamelen om hiermee geld te verdienen. Zo helpen we elkaar en belanden de flesjes en blikjes niet in de afvalcontainer of op straat. Althans! Dat is de wens.
Onderzoek wijst uit dat deze doneerringen er al vele jaren zijn in onder andere Duitsland. Er zijn al meldingen uit 2013 en dat er nog iedere maand nieuwe gemeenten met een proef beginnen.
Waar in Duitsland de ene gemeente (bijvoorbeeld Keulen, Hamburg, Karlsruhe, Düsseldorf) echter al lange tijd weer is afgehaakt, start een andere met stevig enthousiasme een testperiode op. Weer andere gemeentes weerhouden zich daarvan met de testresultaten als leidraad.Deze zelfde bewegingen zie je ook hier in Nederland. Purmerend is in 2022 na een korte proefperiode gestopt met de doneerring en in Amsterdam-Centrum is er nu een testperiode. Dit na wikken en wegen en vooral na druk van de buurtbewoners die zelf aan de slag waren gegaan met eigen gefabriceerde ringen om te voorkomen dat er nog meer zwerfafval zou ontstaan.
De harten leven op bij het zorgen voor de medemens wat zorgt voor cohesie. Waar ontbreekt het echter aan dat er vaak snel alweer mee gestopt gaat worden? Waarom haken vele gemeentes vrijwel direct weer af en wordt er tezelfdertijd wel melding gedaan van de grote hoeveelheid steden die er in Duitsland en in Nederland (nog) actief mee zijn?En wat is er uiteindelijk nodig om een weg in te vinden waarin alles samenkomt? Waardoor het bij iedereen in het vizier komt hoe om te gaan met deze nieuwe stromen van statiegeld. Grote petflessen tref je immers zelden aan als zwerfafval.
Een aandachtspunt als afgeleide hiervan is het dat er, wat op zich in eerste instantie gunstig is voor het voorkomen van zwerfafval, lange rijen bij de inzamelmachines in de supermarkten ontstaan doordat er mensen met hele boodschappenkarren tegelijk flesjes en blikjes in komen leveren. Gaat dit straks invloed hebben op het inleveren van statiegeld flessen/verpakkingen in het algemeen omdat mensen daar het geduld niet (meer) voor op kunnen en/of willen brengen om te wachten in die rij?En komen er daardoor weer grote stromen plastic bij het ‘reguliere’ afval?
De supermarkten zijn drukdoende de grote stromen in goede banen te leiden. De machines lopen vast door de plakkerige blikjes en daardoor worden de rijen alleen maar langer. Machines zijn geregeld langdurig defect. Nieuwe machines dienen daar een oplossing aan te bieden.
Want dat we het wenselijk vinden dat er iets gedaan wordt aan het (zwerf)afval is evident en dit dan zonder dat de mensen, die op zoek gaan naar statiegeldblikjes en -flesjes, beboet worden voor het openbreken van de afvalbakken!
Het belangrijkste blijft in eerste instantie om te voorkomen dat er nog meer afval in de openbare ruimte rond blijft zwerven.
De voordelen zijn wel duidelijk en is een van de redenen van het enthousiasme van beleidsmakers, de nadelen van deze doneerring zijn er zeker ook wel in overvloed:
- Sommige doneerringen zijn te ondiep. Flesjes en blikjes worden zo alsnog zwerfafval.
- Flesjes worden naast de bak/doneerring geplaatst als de doneerring vol is. Zo waait er afval weg.
- Flesjes van glas vallen eruit wat voor scherven zorgt. Want ook die flesjes belanden in afvalbakken en op straat.
- De ringen worden gebruikt voor ander afval, de mens is ongeduldig, gehaast en ziet dit als verlengstuk van de afvalbak.
- De afvalbakken worden nog sneller plakkerig en vies.
- Het zorgt voor extra onderhoud voor gemeentewerkers.
- De afvalbakken worden toch nog doorgespit, opengebroken voor flesjes en blikjes (en etenswaar). Ook omdat de doneerring dan vol is.
- Proeven worden aangehouden omdat men bevreesd is voor de overlast van wespen die aangetrokken worden in de zomerperiode (‘lege’ blikjes).
Kunnen en mogen we onszelf vragen stellen?
Is het een gebrek aan voorlichting, uitleg aan ons gebruikers?
Wat doet men in sommige (Duitse) steden waardoor men er gebruik van blijft maken?
Is de plek van de doneerring nog van belang? Er zijn tegenwoordig ook varianten op (lantaarn)palen.
Zijn wij het, de mens, die er anno nu niet klaar voor is om de bereidheid uit te spreken verantwoord om te gaan met de verwerking van ons afval en er in ieder geval ook naar te handelen?
Er méér inleverpunten nodig op veel meer verschillende, logische locaties.
Dienen we de voorlichting steviger in te zetten om de voordelen voor het voetlicht te brengen en daarmee de harten verder te veroveren, ook op de plek van de doneerring zelf?
Er is een bedrijf wat bijvoorbeeld op hun flesjes een logo heeft geplaatst waarop staat ‘Pfand gehört daneben’, wat zoveel betekent als de flesjes mag u doneren, in de doneerring.
NS heeft inleverautomaten geplaatst op de grotere stations om zwerfafval van plastic flessen en blikjes te voorkomen!
Overigens zijn de plannen in Duitsland al zover dat er binnen afzienbare termijn statiegeld geheven gaat worden op de verpakkingen van sappen en wijn (2023) én melk (2024). Het is niet het enige lidstaat in Europa die al een veel uitgebreider statiegeldsysteem kent.
In Nederland is er vooral sinds de invoering van het heffen van statiegeld op kleine flesjes (1 miljoen kleine flesjes belanden per dag nog niet in het statiegeldsysteem, worden dus niet teruggebracht, dat is één derde van het totale aantal) en de blikjes heel veel te doen over het nu nog niet goed functioneren van de inzameling.De doneerring in deze vorm, met deze tekortschietende voorlichting en bewustzijn en met de noodzaak voor vele mensen om van het statiegeld net even meer armslag te bekomen kent nog vele aandachtspunten en is het zeker waard om het verder vervolmaken ervan te verkennen.
Zijn er ook alternatieven?
Er ontstaan allerlei burgerinitiatieven (bijvoorbeeld VuilnisOproer Nieuw-West). Sowieso om het zwerfafval op te ruimen maar ook bijvoorbeeld nieuwe varianten op de doneerring. Zoals te zien is rondom de Sloterplas waar ‘Gun mij je blik’ pijpjes bevestigd zijn aan de Puccini-prullenbakken (Puccini is een type afvalbak) zonder dat deze afvalbakken beschadigd worden en zonder dat het legen ervan in het geding komt. Én er wordt gedoneerd, de afvalbakken blijven schoon en ze zijn tot op heden niet opengebroken..jpg)
Varianten voor andere typen prullenbakken en overleg met gemeenten is gewenst als deze ‘proef’ op de langere termijn slaagt.
Zo is het tevens een interessante optie om eens te onderzoeken hoe het is gesteld met de broodbakken die op een aantal plekken in Amsterdam te vinden zijn.
Hoe functioneert dit?
Waarmee het een overwegen waard kan zijn om specifieke afvalbakken voor blikjes en flesjes met statiegeld te introduceren in de publieke ruimte wat een groot aantal van de nadelen die de doneerring met zich meebrengt ondervangt. Wellicht niet alle! Hoe zorgen we er dan bijvoorbeeld voor dat enkel die afvalstromen daarin samenkomen die gewenst zijn?
Op sportterreinen en andere ‘besloten’ gebieden kun je soortgelijke alternatieve bakken reeds vinden.
Er zijn ook hierbij nog vele andere vragen die naar boven zullen komen. Zoals, hoe het zo ingericht kan worden dat ze toegankelijk zijn voor diegene die ze in wil gaan leveren bij de inzamelpunten? Als dat het doel is en blijft. Ook daar zijn dan wellicht weer andere mogelijkheden in te bezien van bijvoorbeeld het doneren van de inkomsten.
Kortom er komt veel samen in de doneerring, zoveel is wel duidelijk.
De aandacht mag uitgaan naar het nog verder onderzoeken van de werkzaamheid van de doneerring en naar nieuwe initiatieven die we kunnen omarmen en die het zwerfafval weer verder doen reduceren.
Mark Houtveen | September 2023
! Bronnen en linken naar literatuur bekend en op te vragen bij de auteur van dit artikel.
